Veldgids zeereep: Stinkzwammen (Phallus)

In de grijze en witte duinen komt slechts één soort stinkzwam voor: de Duinstinkzwam

 

Duinstinkzwam, Phallus hadriani


Foto: Cora van der Plaats


Foto: Cora van der Plaats

Knop naar Verspreidingsatlas

Literatuur: Dam & Kuyper, Veldgids 2: 259; Eyssartier & Roux, Guide Champignons: 1054; Gerhardt, Paddenstoelen onderweg: 618; Knudsen & Vesterholt, Funga Nordica 2:91; Læssøe & Petersen, Fungi Temperate Europe 2: 1125.

Beschrijving: De Duinstinkzwam begint als een 30-60 mm lang, min of meer ovaal, gelatineus duivelsei met een myceliumstreng. Aanvankelijk is de kleur grauw grijsachtig, maar bij blootstelling aan de lucht verkleuren zowel mycelium als gelatineus omhulsel duidelijk roze tot paars. Tijdens de ontwikkeling scheurt het gelatineuze omhulsel open en komt een witte sponsachtige steel met daarop een vingerhoedachtig receptaculum tevoorschijn. De steel is uiteindelijk 60 tot 160 mm lang en 15-25(30) mm dik. Het receptaculum is 20-40 mm lang, heeft een honingraadachtig oppervlak en is aanvankelijk bedekt met donkergroen slijmig gleba. Dit gleba is zeer in trek bij vliegen die afkomen op de weeïg-zoetige geur die de stinkzwam verspreidt. Na enige tijd is alle gleba weg en is de honingraadstructuur goed zichtbaar. De top van het receptaculum wordt bekroond met een plat rond schijfje van circa 10 mm, de zogenoemde eitand.
De sporen zijn elliptisch, 3-4(-5) x 1,5-2 µm, ongekleurd, glad. Capillitium afwezig.

Habitat en verspreiding: Duinstinkzwam is, evenals Duinveldridderzwam en Duinfranjehoed, kenmerkend voor de buitenste zeereep, in primaire, zeer dynamische duinen, waar een permanente toevoer van zand plaats heeft. Hij groeit hoofdzakelijk in de meest vitale helmvegetaties en open zandplekken daartussen en leeft saprotroof op organische bestanddelen in duinzand en afgestorven delen van Helm. Hij ontbreekt nagenoeg in de duinen achter de zeereep en ook in delen van de zeereep met onvoldoende dynamiek. In kortgrazige, min of meer gesloten duingraslanden is hij afwezig.
Duinstinkzwam is zeldzaam en kwetsbaar. Hij komt voor in de kalkrijke en kalkarme duinen van Zeeuws-Vlaanderen tot Rottumeroog, met hoogste aantallen in de kustduinen van het Deltagebied en de Waddeneilanden. In de vastelandsduinen is hij minder wijdverbreid. Het overgrote deel van de vindplaatsen ligt in Natura 2000-gebieden. Er zijn enkele betrouwbare waarnemingen in het binnenland, meestal op ruderale plekken met kalkhoudende bodem.

De Grote stinkzwam, Phallus impudicus, verschilt van Duinstinkzwam door de sterke aasgeur, het niet verkleurende grauwe gelatineuze omhulsel, de kleinere eitand en vooral door de standplaats: Grote stinkzwam is nog nooit in de helmduinen aangetroffen. In de grijze duinen kan Grote stinkzwam kan echter wel voorkomen, vooral op plekken waar ophoping van organisch afval is, dan is het even oppassen.