Duizendkankerziekte bij de walnoot

Kever en gangen van de bastkever Pityophthorus juglandis

Een nieuwe ziekte heeft de kop opgestoken in de Verenigde Staten en bedreigt daar de inheemse Zwarte walnoot (<i>Juglans nigra</i>), een belangrijke bosboom die kostbaar fineerhout levert. Daarnaast is de ziekte een bedreiging voor de kwekerijen van deze boomsoort.
Het gaat om een van oorsprong Amerikaanse ziekte, welke in 2008 voor het eerst is beschreven. Het is echter zeker dat deze ziekte al sinds het midden van de jaren 1990 veel slachtoffers onder walnootbomen in het westen van de Verenigde Staten maakt.
Aanvankelijk werd gedacht aan een nieuwe ziekte die van elders de Verenigde Staten binnengekomen zou zijn. Inmiddels is gebleken dat het om een van oorsprong inheemse schimmel gaat, die door een eveneens inheemse bastkever wordt verspreid.
De schimmel (Geosmithia morbida) en de bijbehorende bastkever (Pityophthorus juglandis) leven van nature op de in het zuidwesten van de Verenigde Staten en het noorden van Mexico voorkomende Arizona-walnoot (Juglans major). Ze leveren daar weinig tot geen schade op aan deze boom. Het is aannemelijk dat door transport de kever elders in het westen van de Verenigde Staten terecht is gekomen en daar op verwante walnootsoorten een gedekt tafeltje vond. Wellicht dat er een latentieperiode is geweest waarin de kevers zich hebben aangepast aan deze verwante walnootsoorten.
Op de kaart is te zien hoe de ziekte zich hoogstwaarschijnlijk verspreid heeft. Zeer waarschijnlijk komt de ziekte al vanouds voor op Juglans major (A) en Juglans californica (B). Al vanaf het begin van de 20ste eeuw zijn er in Californië tienduizenden hectare waar walnoten (Europese walnoot, Juglans regia) gekweekt worden. In steden en parken is Juglans nigra veel aangeplant (samen D). In Californië is door de kever zeer waarschijnlijk de overstap gemaakt naar Juglans regia, Juglans nigra en de in het wild zeer zeldzaam voorkomende Juglans hindsii (C). Deze laatste wordt als onderstam gebruikt bij de Europese walnoot omdat ze goed bestand is tegen een andere ziekte. De pijlen geven de vermoedelijke richting aan van de verspreiding van de ziekte, de met een asterisk geduide jaartallen geven het jaar aan dat de ziekte voor het eerst met zekerheid is vastgesteld.
Vooral de ecologisch en economisch belangrijke bosboom, de Zwarte walnoot (Juglans nigra), is erg gevoelig. Deze sterft momenteel in grote aantallen af in de Verenigde Staten.

Sinds 2013 ook in Europa

kankers aan een tak

In 2013 is de nieuwe schimmelziekte voor het eerst aangetroffen in Europa: in Italië op twee verschillende soorten walnootbomen, de Zwarte walnoot (Juglans nigra) en de Europese walnoot of Okkernoot (Juglans regia). De schimmelziekte staat bekend als de (vrij vertaald) 'Duizendkankerziekte'. De verspreiding gebeurt op dezelfde wijze als bij de Iepziekte. De ziekte, veroorzaakt door de schimmel Geosmithia morbida, wordt verspreid door bastkevers. De kever draagt sporen mee die zij meeneemt naar de volgende boom, waar een gaatje in de bast gemaakt wordt. In Italië wordt de ziekte verspreid door dezelfde kever als in de Verenigde Staten, de bastkever (Pityophthorus juglandis).
Bij de aangetaste bomen vergelen en verwelken de bladeren aan takken die daarna afsterven. Rond de aantastingen die de kevers veroorzaken worden grote zogenaamde kankers gevormd. De ziekte is hiernaar genoemd. De bomen sterven binnen 2 tot 4 jaren af. Hoewel walnotenbomen in Nederland alleen maar verwilderd voorkomen, vormen ze in het zuiden van Europa een onderdeel van natuurlijke bossen.

Komt deze ziekte ook naar Nederland?

De Nederlandse Mycologische Vereniging is gevraagd op te letten op het voorkomen van deze tot op heden nog niet in Nederland aangetroffen ziekte. Verdachte bomen kunnen via exoten@mycologen.nl gemeld worden. Deze meldingen zullen worden doorgegeven aan het Team Invasieve Exoten.

Tekst: Menno Boomsluiter 2014
Foto's: Steve Valley en USDA factsheet NA–PR–02–10, Revised February 2013
Kaart: compilatie naar afbeeldingen in: USDA publication Atlas of United States trees by Elbert L. Little jr.

Exoten

 

Algemene informatie

Roetschorsziekte

Walnootziekte

Tamme kastanjeziekte

Geaderde leemhoed

Vals essenvlieskelkje

Peer-Jeneverbesroest

Spitse stinkzwam

Inktviszwam

 

schadebeeld

 

 

Taxonomie
Rijk:
Devisie:
Subdevisie:
Klasse:
Subklasse:
Orde:
Familie:
Genus:
Soort:
Fungi
Ascomycota
Pezizomycotina
Sordariomycetes
Hypocreomycetidae
Hypocreales
-
Geosmithia
morbida