Paddenstoelen plukken, mag dat?

Het plukken van wilde paddenstoelen voor consumptie of andere doeleinden behoort niet tot de doelstellingen of het werkterrein van de NMV. Tijdens door de NMV georganiseerde activiteiten worden paddenstoelen uitsluitend geplukt voor onderzoek thuis. Dat komt omdat microscopische determinatie of controle bij de meeste soorten onvermijdbaar is. Om deze reden heeft de NMV een plukstandpunt uitgevaardigd.

Omdat de NMV voor mensen buiten de vereniging niet kan beslissen over wel of niet plukken van paddenstoelen - dat is iets wat natuurbeheerders moeten uitmaken - maar wel te maken krijgt met vragen hierover en met - via het NVIC* - verzoeken om determinatie van paddenstoelen na een vergiftiging, is er voorlichtingsmateriaal ontwikkeld in de vorm van een poster en een brochure over wildplukken.

Omdat het onderwerp een groot publiek aanspreekt en in de meeste Europese landen tot de cultuur behoort (wildplukken is feitelijk allen in Vlaanderen en in een groot aantal Nederlandse natuurgebieden verboden), valt er veel te vertellen over wilde paddenstoelen en het gebruik ervan. Wie meer informatie zoekt raden wij aan een bezoek je te brengen aan de website allesoverpaddenstoelen.nl

Wildplukken in Nederland

Het is een feit dat het plukken van wilde paddenstoelen en planten al enkele jaren in de belangstelling staat. Chefs halen regelmatig de krant omdat zij mooie gerechten maken met producten uit de natuur en er zijn zelfs bedrijfjes die excursies en workshops organiseren met het doel paddenstoelen te verzamelen en culinair te bereiden. "Paddenstoelen Hunting" wordt dit genoemd (in het buitenland spreekt men ook wel van "stille jacht"). Dit oogsten van wilde paddenstoelen en andere bosvruchten op beperkte schaal wordt in Nederland gedoogd door terreinbeheerders, waaronder Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten, in een beperkt aantal natuurgebieden. Dat kan, omdat paddenstoelen plukken kan worden vergeleken met bramen of bessen plukken: de schimmel blijft achter, zoals ook de braamstruik blijft staan.

Wettelijke bescherming en ecologische belangen

In ons land worden paddenstoelen niet door een wet beschermd. Maar de wet regelt wel dat onze natuurgebieden moeten worden beschermd. Beheerders, maar ook een aantal gemeenten die door veel natuur worden omringd, maken daarom regels die het plukken, verstoren of beschadigen van paddenstoelen, planten en dieren verbieden. Dit wordt duidelijk aangegeven op bordjes bij de ingang en gemeenten hebben het vastgelegd in een Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Dit is in het belang van het gehele ecosysteem van zo'n gebied, want immers: alle organismen leven in een nauwe relatie met elkaar samen, bieden elkaar ontwikkelingsmogelijkheden en maken zo het gebied tot wat het is: een plek waar de natuur haar gang mag gaan en soorten overlevingskansen hebben, waar ze elders al zijn uitgeroeid of in de verdrukking zijn gekomen. Vanuit dit oogpunt zijn natuurgebieden dus reservaten. Het is belangrijk dat deze reservaten zo min mogelijk worden verstoord. Wie bessen of paddenstoelen plukt, moet zich hiervan bewust zijn. Het is dan niet vanzelfsprekend om van de paden af te gaan en zomaar van alles te gaan oogsten! Het is immers niet ondenkbaar dat het zoeken naar eetbare paddenstoelen door veel mensen de druk op de ecosystemen vergroot. Niet alleen door verstoring van de rust, maar ook door bijvoorbeeld bodemverstoring, omdat veel meer mensen voor het vinden van hun maaltje waarschijnlijk toch van de paden zullen gaan en daarmee soms kwetsbare bodems flink kunnen beschadigen.

'Milieuwerkers' en 'huisvesters' met een tot de verbeelding sprekende schoonheid

Paddenstoelen vervullen belangrijke ecologische functies. Niet alleen zorgen zij voor een kringloop van stoffen door de afbraak van dood organisch materiaal, maar ook zorgen zij door hun manier van samenwerken met andere organismen voor kansen en voor een sterk ecologisch evenwicht. Terwijl de schimmels in de bodem, in dood hout en in de wortels van levende planten en bomen hun belangrijke werk doen, schitteren zij bovengronds met vormen- en kleurenrijke zwammen. Een lust voor het oog en het bewijs dat de natuur haar werk doet! Mooier kun je deze processen niet illustreren! Wie wil dan nog deze 'milieuwerkers' wegplukken en daarmee het genot dat andere wandelaars hieraan kunnen beleven? En wat ook telt: paddenstoelen zijn het voedsel voor veel dieren; zelfs zijn er verschillende soorten organismen die hun hele leven afhankelijk zijn van zwammen, bijvoorbeeld omdat zij er hun eieren in leggen of er zelfs hun hele leven in wonen.

Paddenstoelen zijn luxe-artikelen!

Paddenstoelen staan culinair in hoog aanzien. Vroeger aten alleen Romeinse keizers paddenstoelen die in speciale pannen werden bereid. Inmiddels heeft de mens de kennis ontwikkeld om paddenstoelen te kweken. Vele tientallen soorten zijn te koop in groentewinkels, in supermarkten en op de markt. Niet alleen zijn deze paddenstoelen vers en van goede kwaliteit, ze zijn ook veilig. Plukken van wilde paddenstoelen leidt soms tot fatale vergissingen, doordat mensen de eetbare soorten en hun dubbelgangers onvoldoende kennen, maar ook zijn er gezondheidsrisico's, doordat paddenstoelen te oud en (soms onzichtbaar!) secundair aangetast kunnen zijn door schimmels of bacteriën. Sommige soorten nemen bovendien zware metalen uit de bodem op, waardoor ze ongezond worden. Hoe weet je of een bodem schoon is? Verkeerd verzamelen en/of bewaren kan bovendien leiden tot versneld bederf. Allemaal onnodige risico's in een land waar alles te koop en de natuur schaars is!

Tenslotte: jaarlijks worden 160 vergiftigingsgevallen gemeld bij het NVIC*

Enkele leden van de vereniging worden jaarlijks betrokken bij vergiftigingsgevallen om gegeten paddenstoelen te determineren, zodat een arts weet hoe hij de patiënt(en) kan behandelen. Hierbij blijkt steeds weer dat mensen, die meenden voldoende verstand te hebben van paddenstoelen, toch een vergissing maakten. De toename van Paddenstoelen Hunting heeft ook een meetbare (!) toename van het aantal vergiftigingen in de hand gewerkt (bron: Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum*).

Lees ook:  Gutter, A., 2016. Wildplukken: hype of ramp? waar staat de NMV in de onstuitbare werkelijkheid? Coolia 59: 55-61.

*Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum, UMC Utrecht